فهرست مطالب

پژوهشنامه متین - پیاپی 53 (زمستان 1390)

پژوهشنامه متین
پیاپی 53 (زمستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1391/01/22
  • تعداد عناوین: 7
|
  • محمدرضا اخضریان، امیرابراهیم رسولی صفحه 1
    هر جامعه ای با توجه به شرایط اجتماعی فرهنگی و با در نظر گرفتن دوره های مختلف تاریخی اعتقادی به یک شیوه حکومتی تمایل یافته، آن را به عنوان طرح حاکمیتی خود می پذیرد. جامعه ایران نیز از این قاعده کلی مستثنا نبوده است. لذا با عبور از مراحل مختلف تاریخی چون حکومت صفویه، دوران مشروطه و حاکمیت های استبدادی، طرح حاکمیت مردم سالاری دینی را به عنوان طرح غالب برگزیده است. این شیوه حکومت بر ارزش ها و مبانی اعتقادی دینی مبتنی است و محل امتزاج دین و سیاست است، بنابراین باید توامان، چه در اجرا و چه در نظریه، پای بند به شیوه مردم سالاری ممزوج با دین باشد.
    از آنجا که انتخابات اساس نظام های مردم سالار است و با عنایت به وجود سه بعد اخلاق، احکام و اعتقادات دین، در این مقاله برآنیم تا به کنکاش درباره جنبه اخلاق و انتخابات به عنوان دو قطب تعیین کننده در هر دو بعد نظام مردم سالار دینی بپردازیم. لذا در این مقاله ابتدا به تبیین ماهیت و لزوم اخلاق انتخاباتی پرداخته سپس با ذکر مولفه های اخلاق انتخاباتی در اندیشه امام از طریق ارجاع به بیانات ایشان به بررسی این معیارها از دیدگاه آیات و روایات اقدام نموده در نهایت به نتیجه گیری و پاسخ به سوالات مطرح در این مقاله خواهیم پرداخت.
    کلیدواژگان: اخلاق، انتخابات، مجریان انتخابات، نامزدهای انتخاباتی، اندیشه امام خمینی
  • علی انصاری صفحه 25
    امروزه اعمال فشار در انعقاد قراردادها به صورت اکراه فیزیکی و اعمال خشونت کمتر به چشم می خورد، ولی به دلایل مختلف درونی و بیرونی، رضایت افراد در انعقاد قرارداد مخدوش می گردد. به عقیده حقوق دانان وجود شرایط اضطراری در انعقاد قرارداد، علی رغم اینکه رضای فرد به انجام معامله را مخدوش می سازد، به صحت قرارداد آسیبی وارد نمی آورد؛ ولی اگر از همین شرایط اضطراری سوء استفاده گردد و قراردادی غیرعادلانه بر مضطر تحمیل شود، این قرارداد، قابل حمایت نیست. با توجه به سکوت قانونگذار ما در این مورد، حقوق دانان ضمانت اجرا های مختلفی از جمله بطلان، حق فسخ، عدم نفوذ و قابلیت تعدیل یا ابطال قرارداد را برای این نوع قراردادها پیشنهاد کرده اند.
    در فقه امامیه نیز هرچند نظر مشهور بر صحت این نوع قراردادها تاکید دارد، ولی برخی فقها بطلان قرارداد در خصوص مبلغ زاید بر ثمن المثل را پیشنهاد کرده اند که با مخالفت سایر فقها رو به رو شده است. امام خمینی با استناد به قاعده نفی عسر و حرج، این گونه قراردادها را زمانی که به ایجاد عسر و حرج منتهی می گردد، در خصوص میزان زاید بر ثمن المثل باطل دانسته اند. این نظر که به نوعی تعدیل قرارداد به شمار می رود، ضمن اینکه به سایر انتقادات وارد بر نظریات مشابه پاسخ می دهد، می تواند به خوبی حقوق شخص مضطر را تامین نماید
    کلیدواژگان: اضطرار، اکراه، سوء استفاده از اضطرار، امام خمینی(ره)، صحت، بطلان
  • سید محمد موسوی بجنوردی، افتخار دانش پور صفحه 51
    مطالعه همه جانبه نهاد شورای نگهبان به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای حکومتی گامی موثر شمرده می شود. به این منظور ابتدا از طریق تحلیلی تطبیقی با نهادهای مشابه در سایر کشورها به تبیین جایگاه و فلسفه وجودی این شورا پرداخته شده است.
    از آنجا که نظارت بر مدیریت سطح کلان کشور، از جمله نظارت بر انتخابات از صلاحیت های نهاد شورای نگهبان شمرده شده که به دلیل عدم اشاره به نوع و ماهیت چنین نظارتی، دیدگاه های معارضی در مورد آن ابراز گردیده، و در میان این مناقشات، از آنجا که این نهاد خود عهده دار تفسیر قانون اساسی است، به تفسیر این اصل اقدام نموده و نوع نظارت خویش را از نوع «استصوابی» معرفی نموده است. علی رغم لازم الاجرا دانستن این تفسیر، به دلیل اشکالات موجود، همچنان میدان بحث و تبادل نظرهای علمی در این زمینه باز بوده، با تحلیل و نقد برخی مستندات، در صدد ارائه نظریه استطلاعی بودن نظارت برآمده ایم که در نوع خود می تواند به خوبی تامین کننده یک نظارت کارآمد، منطقی و منصفانه باشد.
    کلیدواژگان: قانون اساسی، عدم تغایر، تفسیر قانون اساسی، نظارت، انتخابات، استصوابی، استطلاعی
  • فواد پورآرین، ارسطو خداپرست صفحه 75
    در مرداد سال 1356 شمسی، رژیم پهلوی دست به ترفند جدیدی زد. شاه برای ساکت کردن مخالفان رژیم و تحت فشارهای بین المللی، امیر عباس هویدا را پس از 13 سال نخست وزیری کنار گذاشت و جمشید آموزگار را جایگزین وی نمود. اگرچه دولت آموزگار برای تحکیم پایه های قدرت شاه و استمرار حاکمیت رژیم بر سر کار آمد، اما در زمان نخست وزیری آموزگار، حوادث بی سابقه ای در کشور رخ داد که در تسریع پیروزی انقلاب اسلامی ایران بسیار موثر بود. از طرف دیگر، رهبری قاطع و مدبرانه امام خمینی تدابیر و برنامه های دولت آموزگار را ناکام گذاشت. اینکه چرا آموزگار بر سر کار آمد، در زمان نخست وزیری وی چه حوادثی رخ داد و دولت آموزگار برای مهار انقلاب اسلامی چه کرد مساله های اصلی این پژوهش است که با تکیه بر روش کتابخانه ای-اسنادی با رویکرد تحلیلی-توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است.
    کلیدواژگان: انقلاب اسلامی ایران، امام خمینی، رژیم پهلوی، جمشید آموزگار، دولت اتحاد ملی
  • سید حسن خمینی صفحه 91
    در علوم عقلی، اعتبارات عقلایی از آن درجه از اهمیت برخوردارند که می توان گفت از نگاه این علوم انسانیت انسان به توانایی او در ساختن عالم اعتبار است.
    اما اعتبارات عقلایی چیست و چه تعریفی دارد؟ از کدامین نوع هستی برخوردار است و دارای کدامین ویژگی است؟ علم اصول فقه نیز وامدار بحث اعتبار است. چراکه اصول، به حوزه «فقه» می پردازد که مهم ترین ماده پدیدآورنده اش، «اعتبار» است. به همین جهت است که اصولیون برجسته اگرچه نه در یک بحث مستقل به بحث اعتبارات پرداخته اند.
    نگارنده در سلسله درس های اصول خویش، به طور مستقل به این بحث پرداخته و نظریات آن بزرگان، به طور مشخص آرای امام خمینی، را مد نظر قرار داده است.
    این مقاله، برگرفته شده از این درس هاست. در این نوشته، نگارنده پس از تعریف اعتبار و بیان اصطلاحات متعددی که در این باره وجود دارد، به تقسیمات مختلفی که از اعتبار در کلام بزرگان اصولی، مطرح شده است، اشاره کرده و سپس به تعریف نهایی خویش مطابق مبنای امام خمینی می پردازد و درنهایت با طرح سوالات پنج گانه، تعریف خویش از اعتبارات عقلایی ارائه می دهد.
    کلیدواژگان: اعتبارات عقلایی، امام خمینی، اعتبارات ادبی، اعتبارات محض، اعتبارات خصوصی، اعتبارات عمومی و اعتبارات قانونی
  • بیوک علیزاده، ملیحه ملکی مرشت صفحه 117
    ابتلاء به معنای «گرفتار و دچار شدن» و «امتحان و اختبار» است. ابتلا در معنای اول به صورت نعمات یا نقمات ظاهر می شوند و جزء لاینفک نظام عالم هستند. پیشامدهایی که در زندگی بشر اتفاق می افتند دربردارنده معنایی ژرف هستند. اهمیت ابتلا به این است که شان آدمی را تعالی می بخشد و سبب تکامل روحی او در جهتی می شود که قابلیت رسیدن به آن را دارد. نشئه دنیادار نقصان است و قابلیت این را ندارد که دار ثواب و عقاب باشد. دنیا فقط دارالتربیتی است برای تربیت بشر، جهت وصول به غایتی برتر در عوالم برتر است.
    ابتلاء در معنای دوم «آزمون و اختبار» است. اختبار به معنای آگاهی و باخبر شدن نسبت به آفرینش انسان و جهان و نگاه معنانگرانه نسبت به تمام داشته ها و نداشته ها، خوشی ها و ناملایمات و دیگر پیشامدها است. به این لحاظ به جا خواهد بود اگر همواره بر این تاکید شود که ابتلائات عامل مهمی در جهت تکامل و ارتقای معنوی و روحانی بشر هستند. نویسندگان این مقاله تلاش نموده اند با محور قراردادن سخنان امام در باب ابتلا از آیات و روایات و همین طور سخنان دیگر بزرگان برای فهم بهتر سخنان امام استفاده نمایند.
    کلیدواژگان: ابتلا، اختبار، دار دنیا، شداید، نعمات، ارتقای معنوی
  • عیسی ولایی صفحه 141
    در تعریف حدود دو نظر عمده وجود دارد: برخی «حد» را صفت جرمی گرفته که مجازات معین شرعی دارد و عده ای آن را صفت مجازاتی دانسته که شارع اندازه اش را مشخص کرده است و هر چه غیر از این را تعزیر نامیدند. علی رغم چنین تعاریفی گاهی این قاعده رعایت نمی شود و عوامل مخففه و مشدده در آن اثر می گذارد و جرایم حدی، مجازات تعزیری پیدا می کند. همان گونه که در جرایم تعزیری با اینکه اختیار حاکم در مساله تعزیر این است که در نوع و مقدار مجازات عواملی را در نظر گیرد و مجازات را تعیین کند، ولی گاهی در جرایم تعزیری مجازات حدی تعیین شده است. بنابراین در فقه مواردی وجود دارد که حد و تعزیر جایگزین هم می شوند.
    در مساله تداخل اسباب و مسببات، به دلیل اصل اولی، قائل به عدم تداخل هستند مگر در مواردی که دلیل خاص بر تداخل وارد شده باشد. اما در برخی از موارد تداخل اسباب و مسببات صورت می گیرد که برای تداخل جرایم حدی شرایطی (4 شرط) را ذکر کرده اند.
    برخی در مورد تداخل در جرایم تعزیری نیز به قیاس اولویت تمسک جسته و گفته اند: وقتی در جرایم حدی قائل به تداخل می شویم به طریق اولی در مورد جرایم تعزیری که اختیار آن با حاکم است و جرم آن سبک تر از جرم حدی است قائل به تداخل خواهیم شد.
    کلیدواژگان: حد، تعزیر، اسباب تکوینی، اسباب شرعی، تداخل اسباب و مسببات، تداخل جرایم حدی، تداخل جرایم تعزیری
|
  • Mohammad Reza Akhzarian, Amir Ibrahim Rasuli Page 1
    Every society, relying on its socio-cultural conditions and in the light different historical-creedal periods, tends towards a specific government system. Iran is not an exception. Hence after several historical periods, having put behind such governments as Safavids, constitutional system, and dictatorial government, the Iranian society chose religious democracy as its government model. This system is based on religious principles and values which is the merging place of religion and politics. Hence, in theory and practice it should abide by democracy and religion. Since elections are the basis of democratic systems, and in the light of religious ethics, commandments and beliefs, the present paper is an attempt to study ethics and elections as two pillars of religious democracy. Hence, the nature and necessity of election ethics, its elements in Imam Khomeini’s thoughts, and the nature of these criteria in the Quranic verses and traditions will be studied to make a conclusion.
  • Ali Ansari Page 25
    Today, there are rare instances of exertion of force in the form of physical compulsion or use of violence in conclusion of contracts, but due to internal and external conditions the consent of the parties to the contract is undermined. According to jurists and lawyers, although the existence of emergency conditions undermines the consent of the parties to the contract, it does not damage the validity of the contract. But if the same emergency condition is abused and an unfair contract is imposed on the helpless party, such an agreement is not valid. Due to the lack of clear reference in the law, the lawmakers – in this case lawyers and jurists – have offered different guarantees for the nullification of such a contract which include nullification, right to abrogate, ineffectiveness, and adjustment. Although most of the Imamiyah jurisprudents advocate the validity of such contracts, some jurisprudents have proposed their nullification with regard to an amount above the equal price, but other jurisprudents have opposed it. Referring to the Rule of Hardship and Necessity, Imam Khomeini considers an amount above the equal price as invalid. This view which is somehow modification of the contact would guarantee the rights of the helpless person and at the same time is not open to the criticisms leveled against other viewpoints.
  • Seyed Mohammad Moosavi Bojnourdi, Eftekhar Daneshpour Page 51
    The Guardians Council is one of the most important institutions in Iranian political system, hence its study is very important. Therefore, in the first place, its status is compared with similar institutions in other countries to explain the philosophy of its establishment. Since supervision over the management of the country at macro level, including the elections, is among the prerogatives of the Guardians Council, it is important to clarify its role. However, due to the lack of clear reference to the nature of its supervision, there are controversial viewpoints in this regard. Since the council is also vested with the power to interpret the Constitution, it has interpreted the Article on its prerogatives and called its supervision approbatory. Despite considering this interpretation binding, due to the existing problems, there are still some debates about this issue. Hence attempts have been made in the present paper to offer an informative interpretation of the said article which can provide an effective, logical and fair supervision.
  • Foad Pour Arian, Arastoo Khoda Parast Page 75
    The Pahlavi regime played a new trick in August 1977. Under international pressures and to appease the regime’s opponents, the Shah dismissed Amir Abbas Hoveyda after 13 years of being the prime minister and replaced him with Jamshid Amouzegar. Although Amouzegar’s cabinet was formed to consolidate the foundations of the Shah’s regime, during his tenure, unexpected events unfolded in the country which effectively accelerated the process of Islamic Revolution. Meanwhile, Imam Khomeini’s strong and sagacious leadership thwarted Amouzegar’s programs and deliberations. Why Amouzegar had been appointed, what happened during his tenure and what he had done to halt the Islamic Revolution are the major concerns of the present research. The data for the present paper was garnered from books and journals of repute and analyzed throughdescriptive-anlytical approach.
  • Seyed Hassan Khomeini Page 91
    Rational credibilties in rational sciences are so important that in the approach ofthese sciences man’s humanity lies in his ability to construct the world of credit.What are rational credibilities? What is the definition of rational credibilities? Whatare their characteristics? The Principles of Jurisprudence too is indebted to rationalcredibilites, for the principles deal with jurisprudence whose creative material iscredit. Hence renowned Usuliun, though not independently, have discussedcredibilities. The present paper is based on the notes of the author’s classes oncredibilities. The main focus of this paper is to define credibilities and theirclassification in the works of renowned Usuliun. Also the definition of the author ofrational credibilities based on Imam Khomeini’s viewpoints has been given in theend.
  • Biuk Alizadeh, Malihey Maleki Marasht Page 117
    The Arabic word ibtila has two meanings. In its first sense, it refers to affliction and infliction. Ibtila can be affliction of hardship or being blessed with blessings, which are the inseparable parts of the universal system. The happenings in man’s life have profound meanings. The significance of ibtila is that it sublimates man’s status, causing his spiritual sublimation in the direction that he is capable of accomplishing. The ecstasy of the world is shortcoming; the world is not capable of being a place for reward and punishment. It is only an educational home for raising man in order to attain a superior goal in the sublime world. Ibtila in its second sense means test and awareness. Awareness refers to becoming conscious of creation of man and the world as well as a semantic approach to all possessions and non-possessions, joys, hardships and other happenings. Hence afflictions and tests are always a means for perfection and spiritual sublimation. Attempts have been made in the present paper to rely on the Quranic verses, traditions and remarks of thinkers to explain Imam Khomeini’s viewpoints about affliction and test.
  • Isa Valai Page 141
    There are two major viewpoints about Islamic fixed punishment (Hadd): some consider Islamic fixed punishment as an offensive attribute which has legal punishment, while others argue that it is a punitive attribute whose limit has been fixed by the Lawgiver, while the rests are categorized as Ta’zir. But despite this definition, the punishments are not always observed some mitigating or augmenting factors influence them. As a result the offences falling with the category of fixed punishment are punished according to the rules of Ta’zir. Likewise, with regard to the offenses falling with the category of Ta’zir where the ruler can determine the nature and amount of punishment, the punishment given to the offender is according those stipulated for fixed punishments. In other words, in jurisprudence, some time fixed punishment and Ta’zir replace each other. There are four conditions for offenses falling within the category of fixed punishment. However, jurisprudents maintain that the boundaries of these two Islamic punishments should not overlap.